Ιστορία της Κοιλιοκάκης (Coeliac Disease)

Η πρώτη περιγραφή της νόσου κοιλιοκάκης σε παιδιά και ενήλικες γράφηκε στο δεύτερο μισό του 2ου αι. μ.Χ. από τον Έλληνα Αρεταίο από την Καππαδοκία. Στα έργα του, που διασώθηκαν σε νεότερες εποχές, περιγράφεται για πρώτη φορά σε κείμενα ευρωπαϊκής λογοτεχνίας η διάρροια λόγω δυσαπορροφήσης λίπους (στεατόρροια) και το πώς επηρεάζει ενήλικες και παιδιά. Εν συνεχεία, αριθμεί τα διάφορα χαρακτηριστικά της πάθησης, μεταξύ αυτών, την απώλεια βάρους, ωχρότητα και συνεχή επιδείνωση.

Ο ίδιος δίνει τον ορισμό των ατόμων που νοσούν από κοιλιοκάκη: «Πρόκειται για άτομα που το στομάχι τους δεν μπορεί να συγκρατήσει την τροφή και την μεταφέρει αχώνευτη και σκληρή με αποτέλεσμα το σώμα τους να μην απορροφά τις θρεπτικές ουσίες».

Η ελληνική λέξη «κοιλιακός» όπως χρησιμοποιείται από τον Αρεταίο, αρχικά σήμαινε το άτομο που υποφέρει από πόνους στην εντερική περιοχή.  Περνώντας η λέξη στα λατινικά το «k» μετατρέπεται σε «c» και το «oi» γίνεται «oe».  Η ελληνική κατάληξη επιθέτου «οs» χάνεται και δημιουργείται η λέξη «coeliac» στην Αγγλική ή “celiac”, από όπου και το Coeliac Disease ή Celiac Disease ή CD που συναντάμε στην διεθνή βιβλιογραφία

Το 1888 ο Samuel Gee, δίνει μία  δεύτερη κλασική περιγραφή της πάθησης και την πρώτη περιγραφή της τωρινής ιατρικής.  Κάποια αποσπάσματα από την εξήγηση του Gee, όπως «κύρια θεραπεία είναι ο έλεγχος των τροφών… πρέπει να επιτρέπεται ελάχιστη ποσότητα τροφών με αλεύρι ….η δίαιτα είναι ο τρόπος να για μπορέσει να θεραπευτεί πλήρως ο ασθενής» έχουν χαρακτηριστεί προφητικά.

Μετά τον πόλεμο του 1939-45, έχουμε μία καινούρια ανακάλυψη που αποδεικνύεται πολύ σημαντική για την πρόοδο της θεραπείας της νόσου σε παιδιά και ενήλικες.  Η ανακάλυψη έγινε και περιγράφηκε λεπτομερώς από τον Ολλανδό παιδίατρο, καθηγητή Dicke, στην διδακτορική του διατριβή για το Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης, το 1950.

Έδειξε τη σημαντική βελτίωση των παιδιών με κοιλιοκάκη όταν αλεύρια από σιτάρι, σίκαλη και βρώμη αφαιρούνταν από τη δίαιτά τους.  Μόλις αυτοί οι τύποι αλευριού αντικαθιστούνταν από άμυλο σιταριού ή καλαμποκιού, καλαμποκάλευρο ή ρυζάλευρο, τα παιδιά έβρισκαν πάλι την όρεξή τους, τα λίπη απορροφούνταν και η διάρροια σταματούσε.  Από το 1950, η δίαιτα ελεύθερης γλουτένης αποτελεί τη βάση θεραπείας των ασθενών με κοιλιοκάκη.

Η αρχική παρατήρηση η οποία, μαζί με την ανακάλυψη του καθηγητή Dicke, οδήγησε στο να κατανοήσουμε σήμερα τη φύση της πάθησης της κοιλιοκάκης, έγινε από τον Δρ. J. W. Paulley, γιατρό της Αγγλίας, την ίδια χρονιά που πραγματοποιήθηκε και η ανακάλυψη του καθηγητή Dicke. Ο Δρ. Paulley περιέγραψε την «ανωμαλία» του λεπτού έντερου  που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια εγχείρισης ασθενούς του με κοιλιοκάκη.

Εκ των υστέρων εντοπίστηκε και από άλλους γιατρούς αυτής της χώρας, των Η.Π.Α., αλλά και άλλων χωρών, ως το πιο σημαντικό σημάδι στο οποίο μπορεί να βασιστεί η διάγνωση της κοιλιοκάκης.  Η σημαντικότητα του για τον ασθενή έγκειται στο ότι συμβάλλει σε απώλεια των μικροσκοπικών προεξοχών ή λαχνών που εν μέρει είναι υπεύθυνες για τη δημιουργία της μεγάλης επιφάνειας του τοιχώματος του λεπτού εντέρου.

Κατά τη δεκαετία του 1960, γιατροί που φροντίζουν δερματικές διαταραχές (δερματολόγοι), ανακάλυψαν ότι ένας συγκεκριμένος τύπος κνησμώδους εξανθήματος με το όνομα ερπητοειδή δερματίτιδα, μπορεί επίσης να σχετίζεται με την κοιλιοκάκη και συνήθως έχει θετική απόκριση στην αυστηρή δίαιτα ελεύθερης γλουτένης.

Να σημειωθεί ότι το πρώτο Ίδρυμα ή Σύλλογος στον κόσμο, ήταν το Ίδρυμα Coeliac Society (1968) μια ιδιωτική πρωτοβουλία στο Λονδίνο, που μετέπειτα ενώθηκε με τον τοπικό σύλλογο πασχόντων και σήμερα έχει την μορφή της γνωστής μη-κερδοσκοπικής εταιρείας Coeliac UK.